Adana Sinemalarının Muhteşem Yılları
1960 ve 1970’ler boyunca sinema Adana’nın en önemli ekonomik, toplumsal ve kültürel faaliyetlerinden biriydi. Şehirde sinemaya olan talep öylesine büyüktü ki, Trakya, Zonguldak ve Eskişehir’i içine alan İstanbul bölgesinin hemen ardından ikinci pazarı oluşturuyordu. Dönemin önde gelen yapımcılarından Hürrem Erman, sinemada gelirin büyük bir kısmının İstanbul ve Adana bölgesinden elde edildiğini aktarır. Film yapımı, ithali, dağıtımı, gösterimi ve bağlantılı alanlarda faaliyet gösteren 90 kadar şirketin Filmciler Derneği’nde, sadece şehir merkezindeki sayısı 120’yi bulan salon ve açık hava sinemalarının sahiplerinin ve işletmecilerinin Sinemacılar Derneği’nde, izleyicilerinse Sinematek Derneği ve Türk Film Arşivi’yle işbirliği yapan sinema kulüplerinde bir araya geldiği bir dönemdir bu. Üstelik bu yapı sadece film gösterim ve dağıtımına bağlı değildir: Ulusal alanda tanınan Orhan Kemal ve Osman Şahin gibi senaristler; Yılmaz Güney, Ali Habip Özgentürk, Yılmaz Duru ve diğer yönetmenler; Arif ve Abdurrahman Keskiner kardeşler ya da İrfan Atasoy gibi yapımcılar ve salon işletmecileriyle Umut (Yılmaz Güney ve Şerif Gören, 1970), Endişe (Yılmaz Güney ve Şerif Gören, 1974), Bereketli Topraklar Üzerinde (Erden Kıral, 1980) ya da Zıkkımın Kökü (Memduh Ün, 1993) gibi filmler de bu yapının parçasıdır.
Adana’nın Sinema tarihini Araştıran ve Yeniden Canlandırmaya Çalışan Bir Proje: Adana Sinema Mirası Projesi
Bugün, her ne kadar eski günleri özlemle arasak da, Çukurova Bölgesi sadece ekonomik olarak değil, kültürel ve toplumsal olarak da ulusal sinemamızda hâlâ merkezi bir role sahip. Evet, belki ulusal sinema tarihi denilince hepimizin aklına İstanbul, özellikle de Yeşilçam geliyor ancak Çukurova Bölgesi ve özellikle Adana, bu tarihe alternatif ve son derece güçlü bir tarihi de ortaya koyuyor. Çukurova Üniversitesi İletişim Fakültesi – Radyo, Televizyon ve Sinema Bölümü öğretim üyeleri Doç. Dr. İlke Şanlıer Yüksel ve Doç. Dr. Aydın Çam, öğrencileriyle beraber bir süredir Çukurova Bölgesi’nin sinema tarihini araştırıyor. Geçtiğimiz yüzyılın başından bugüne, Adana şehir merkezinden Toroslar’ın en ücra köylerine, geniş bir zamanı ve coğrafyayı kapsayan çalışmaları yerel ve ulusal arşiv taramasından sözlü tarih çalışmalarına, saha araştırmalarından haritalama çalışmalarına kadar uzanıyor. Tüm bu çalışmaların nihai noktası geniş ölçekli bir proje oldu ve Adana’nın sinema mirasının yeni kuşaklara aktarılması projesi Avrupa Birliği tarafından desteğe hak kazandı.
Uçan Balon Çocuk ve Gençlik Derneği (Adana) tarafından yürütülen proje, Avrupa Birliği’nin Ortak Kültür Mirası: Türkiye ve AB Arasında Koruma ve Diyalog-II Hibe Programı (CCH-II) tarafından destekleniyor ve “Kültürel Miras Olarak Sinema İçin Diyalog: Sınırlar-Arası Diyalog Yoluyla Adana’da Sinemaların Somut Olmayan Kültürel Miras Olarak Kimliklendirilmesi, Tanınması ve Topluluk Temelli Envanterinin Çıkarılması” (ADANA SİNEMA MİRASI) başlığını taşıyor. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Fazilet Aksu’nun Yönetim Kurulu Başkanı olduğu Uçan Balon Çocuk ve Gençlik Derneği’nin yürüteceği projenin ortakları ise Çukurova Üniversitesi, Antwerp Üniversitesi (Belçika) ve Gent Üniversitesi (Belçika). Adana Büyükşehir Belediyesi ve SinemaEvi projenin faydalanıcı ortakları arasında yer alıyor. Doç. Dr. İlke Şanlıer Yüksel ve Doç. Dr. Aydın Çam ise 1 Nisan 2021 tarihinde başlayan ve 15 ay sürecek projede koordinatör ve araştırmacı/uzman olarak görev yapıyorlar.
Adana Sinema Mirası Projesi’nin 29. Uluslararası Adana Altınkoza Film Festivali Sırasında Gerçekleştirilecek Etkinlikleri
Adana Sinema Mirası Projesi kapsamında şimdiye kadar, yaklaşık 120 yıllık Adana sinemalarının tarihi araştırılmış ve geçmişten bugüne Adana’da faaliyette bulunan sinema mekânlarının envanteri çıkarılarak haritalanmıştır. Projesi kapsamında gerçekleştirilen belgeleme ve kimliklendirme çalışmalarıyla 1900’lerin başından bu yana Adana’da faaliyet gösteren 130’dan fazla sinemanın konumu tespit edilmiş, bu konumlar haritaya aktarılmış ve bir WEB sitesinde yerini almıştır. https://www.cinemap.org/ adresinde yer alan Adana Sinema Mekânları Haritasından 130’dan fazla sinemanın konumuna erişebilir ve bu sinemaların hikâyelerini okuyabilirsiniz. Üstelik, isterseniz bu sinemalara dair hatıralarınızı da siteye ekleyebilirsiniz. Bunun yanı sıra, Adana sinema tarihi gezisi rotaları ve bir tur rehberi oluşturulmuştur. 29. Uluslararası Adana Altınkoza Film Festivali sırasında bu çalışmalarla üretilen WEB sitesinin, Adana Sinema Mirası Katoloğunun ve Adana Sinema Mirası Tur Rehberinin tanıtımı ve dağıtımı yapılacaktır. Bununla beraber sinema turları da düzenlenecektir.
Yine Adana Sinema Mirası kapsamında yürütülen çalışmalarla, 1960 ve 1970’lerde şehirde yaşayanların sinemalara dair hatıraları ve arşiv çalışmaları bir dizi belgesele de dönüştürülmüştür. Proje kapsamında, Uçan Balon Çocuk ve Gençlik Derneği gönüllülerinin, proje ekibinde yer alan Çukurova Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim üyelerinin, ve aynı üniversitenin Sinema Kulübü ve Özgür Sinematek üyelerinin katkılarıyla hazırlanan beş bölümlük belgeselde Adana sinemalarında çalışanların ve bu sinemalarda film izleyenlerin hatıraları, sinemaların geçen yıllar içindeki dönüşümleri, Adana sinema tarihi ve Adana sinemalarının korunmasına yönelik yapılan çalışmalar yer almaktadır. 29. Uluslararası Adana Altınkoza Film Festivali sırasında, bu belgesel filmlerin gösterimi de yapılacaktır.
1970 ve 1980’lerde Adana sinemalarında makinistlik yapan Sabri Şenevi, aradan geçen yılların ardından Adana sinemalarının neredeyse tamamı kapansa ve sinemaya gitmek nostaljik bir eğlence olarak anılsa da, yazlık sinema kültürünü bir süredir evinin altında kurduğu sinema evi ile yaşatmaya çalışıyordu. Bugünlerde ise, Adana Sinema Mirası projesinin iştirakçisi olan Sabri Şenevi, Adana Sinema Mirası Projesi kapsamında yeniden hayata geçirilen bahçe sinemasında nostaljik film gösterimlerine devam ediyor. Seyhan ilçesi, Alidede Mahallesi, 29005. Sokakta yer alan bahçe sineması her yaştan seyircisini Yeşilçam klasikleriyle buluşturuyor. Tıpkı 1960 ve 1970’lerde olduğu gibi gazoz, patlamış mısır ve çekirdek de gösterimlere eşlik ediyor. Üstelik bedava! 29. Uluslararası Adana Altınkoza Film Festivali sırasında Sabri Şenevi Sinema Bahçesi’nde film gösterimleri devam edecek. Adana Sinema Mirası turları, burada yapılacak gösterimlerle sona erecek.
Adana Sinema Mirası Projesi kapsamındai bugüne kadar Adana sinema tarihiyle ilgili ulusal ve uluslararası çeşitli çalıştay, kongre ve konferanslar düzenlenmiştir. 29. Uluslararası Adana Altınkoza Film Festivali sırasında Uluslararası bir çalıştay daha düzenlenecek. Bu çalıştaya Belçika’nın Gent ve Antwerp Üniversiteleri başta olmak üzere, Avrupa üniversitelerinden sinema tarihi ve sinema mirası alanında çalışan uzmanlar; Belçika Kraliyet Film Arşivi’nden konuklar; Galatasaray Üniversitesi başta olmak üzere, Türkiye’deki üniversitelerden sinema tarihi, film arşivleri ve kültürel miras alanında çalışan araştırmacılar ve uzmanlar katılacaktır. Bu çalıştay sırasında, Belçika Kraliyet Film Arşivi’nin envanterinde bulunan ve 1926-1927 yıllarında Adana’da çekilen Modern Türkiye adlı filmin Türkiye’deki ilk gösterimi Adana’da yapılacaktır.
Ayrıntılı bilgi için > https://www.cineheritage.org/ ya da https://www.cinemap.org/
Haber metni ve görselleri için > adanacinemap@gmail.com